Συμπεριφορές.

Όλες οι συμπεριφορές αποτελούνται από μιμητικά πρότυπα, βιωματικές εμπειρίες, επιθυμίες/φοβίες και τυχαίες επιλογές.

Τα μιμητικά πρότυπα παράγονται και προάγονται από τον φόβο της απόρριψης. Ως ον που επιβιώνει μόνο ως μέρος μιας αγέλης, η απόρριψη ενός ανθρώπου από τους υπόλοιπους του είδους του, ενστικτωδώς ενεργοποιεί όλους τους μιμητικούς του μηχανισμούς. Συνήθως όσο πιο αδύναμος ο οργανισμός, τείνει να οικειοποιηθεί τις συμπεριφορές των υπολοίπων που θεωρεί ανώτερους, ή εν γένει πιθανότερο να επιβιώσουν.

Οι βιωματικές εμπειρίες χτίζονται καθ' όλη τη διάρκεια ζωής του ατόμου. Οι πιο πρώιμες απορροφούνται και υιοθετούνται από το άτομο γρήγορα, ελλείψει άλλων που θα τις έθεταν υπό αμφισβήτιση. Σε μεγαλύτερες ηλικίες, η πληθώρα βιωματικών εμπειριών καθιστούν την αποδοχή νέων σχεδόν αδύνατη, εφ'όσον η ισχύς της εκάστοτε βιωματικής εμπειρίας εντείνεται με την πάροδο του χρόνου και την επανάληψη της ορθότητας αυτής.

Το παράδοξο είναι πως, ως επί το πλείστον, οι βιωματικές εμπειρίες και ειδικότερα οι πρώιμες δρομολογούνται από τα μιμητικά πρότυπα που ήδη διαθέτει το άτομο. Τα μιμητικά πρότυπα ενός ατόμου σε συνάρτηση με το περιβάλλον του, δημιουργούν μια εικόνα για το πως το άτομο πρέπει να συμπεριφέρεται ώστε να παραμένει αποδεκτό. Εν μέρη θα έλεγε κανείς, χτίζουν την συμπεριφοριστική του αντίληψη.

Πλην όμως των βάσεων των μιμητικών προτύπων και των βιωματικών εμπειριών, σημαντικό παράγοντα αποτελούν οι επιθυμίες και οι φοβίες του ατόμου. Οι επιδιώξεις του προκειμένου να αναρριχηθεί στην ιεραρχία των ομοίων του, παράλληλα με τις φοβίες του για την υπονόμευσή του από αυτούς, κατευθύνουν το άτομο να χρησιμοποιήσει τις ήδη υπάρχουσες εμπειρίες του προς απόκτση νέων, πρωτοποριακών, με απότερο σκοπό να τον καθιστούν προετοιμασμένο (και εμμέσως ανώτερο) από τους υπόλοιπους.

Όταν ένα άτομο υπερέχει σε μεγάλο βαθμό από τους υπόλοιπους του είδους λόγω της πληθώρας εμπειριών του, τείνει να απομακρύνεται από τους υπόλοιπους της αγέλης. Αυτό τον ωθεί στην αναζήτηση νέας αγέλης, ή στην απομόνωσή του από επιλογή ή από τους υπόλοιπους. Η αίσθηση υπεροχής εξαλείφει τις φοβίες με αποτέλεσμα να δύναται να επιβιώσει χωρίς την προστασία της αγέλης, είδικά εφ' όσον δεν έχει κάτι να αποκομίσει από αυτήν.

Κατά την πορεία του ατόμου προς απόκτηση νέων πρωτοπόρων εμπειριών, οι ενδιάμεσες επιλογές του γίνονται τυχαία. Λόγω απουσίας βιωματικών εμπειριών και μη ύπαρξη προτύπων ώστε να μιμηθεί, λαμβάνει αποφάσεις σε τυχαία κατανομή προκειμένου να λάβει αποτελέσματα. Τα πειράματα αυτά δομούν σιγά σιγά μια συμπεριφοριστική θεωρία του ατόμου για το νέο ερέθισμα, η οποία κατόπιν επαλήθευσης μέσω της επανάληψης υιοθετείται και μεταφράζεται πλέον σε βιωματική εμπειρία.

Το παραπάνω θέμα θα με απασχολήσει και στο μέλλον, καθότι δεν καλύπτεται γρήγορα και το θεωρώ σπουδαίο.

Γηράσκω αεί (περι)πλανόμενος.

“Στα μάτια μας η πλάνη αποτελεί τη βολική αλήθεια.” του Υποφαινόμενου.

Οι πλάνες αποτελούν τον νούμερο ένα παράγοντα αποτροπής από το οτιδήποτε αληθινό. Λογικό θα πει κανείς. Αυτό όμως που δεν θα συνειδητοποιήσει με ευκολία είναι ότι, δεν είναι η δύναμη της πλάνης αυτή καθαυτή, αλλά το πώς εμείς οι ίδιοι επιθυμούμε να ξεγελαστούμε και αφήνουμε την κερκόπορτα στην αναζήτησή μας για την αλήθεια.

Οι λόγοι για τους οποίους την καλωσορίζουμε στη ζωή μας ποικίλουν:

*Φόβος

*Ανάγκη

*Επιθυμία

*Επιβεβαίωση

*Ανασφάλεια

Ερχόμαστε στη ζωή βρεγμένοι, κρυώνοντας και κλαίγοντας. Και μετά τα πράγματα γίνονται χειρότερα.

Σε ένα κόσμο γεμάτο απειλές και κινδύνους, ο φόβος αποτελεί το βασικό κίνητρο για τον αγώνα της επιβίωσης. Όσο μεγαλύτερος ο φόβος αυτός, τόσο μεγαλύτερη και η ανάγκη για προετοιμασία, προνοητικότητα και επαγρύπνηση. Ως πιο σημείο όμως η απειλή είναι υπαρκτή και κατά πόσο μπορεί ο καθένας να ορίσει το όριο του φόβου του?

Εκεί είναι που λαμβάνει χώρο η πλάνη. Από το όριο της υπαρκτής απειλής έως το τέλος του φόβου, ο χώρος γεμίζει με ανύπαρκτες «ενδεχόμενες» απειλές, σενάρια καταστροφολογίας και καχυποψία, με άμεση αντίδραση την λήψη άχρηστων μέτρων, ατελέσφορων σχεδίων και περιορισμό της ελευθερίας (δικής μας και άλλων).

Μπορεί να φανεί παράλογο αλλά έχουμε, έμφυτη θα έλεγε κανείς, την ανάγκη να πλανιόμαστε. Αν αναλογιστεί κανείς τους φόβους και φοβίες, καθώς και τις προκλήσεις που καθημερινά καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, το φορτίο της ζωής γίνεται αβάσταχτο. Χρειάζεται, ο καθένας από εμάς, ένα καθησυχαστικό χτύπημα στην πλάτη να μας λέει «όλα θα πάνε καλά». Ακόμη και αν δεν πρόκειται για αυτή την περίπτωση, έχουμε ανάγκη μια πλάνη, η οποία θα μας αποσπάσει από τα προβλήματα και τις δυσκολίες μας, μόνο και μόνο για να απασχολήσει το μυαλό μας με κάτι διαφορετικό, κάτι ανάλαφρο, όσο ψεύτικο και αν είναι αυτό. Μόνοι μας δημιουργούμε το όπιο που έχουμε τόσο ανάγκη, και όταν δεν μπορούμε, πάντα κάποιος θα το κάνει για εμάς.

Πέραν του τι έχουμε ανάγκη όμως, είναι και αυτό που επιθυμούμε. Όταν προσδοκούμε κάτι έντονα, ή όταν περιμένουμε κάτι το οποίο δεν περνάει άμεσα από το χέρι μας, πάντα σκεφτόμαστε το ενδεχόμενο τα πράγματα να κυλήσουν προς την επιθυμητή για εμάς κατάσταση. Υποσυνείδητα ίσως, αισθανόμαστε πως η θετική σκέψη την κάνει και πιο πραγματική. Το χρονικό διάστημα ανάμεσα στην προσδοκία και την έκβαση της κατάστασης, η πλάνη διογκώνεται με τροφή τη σκέψη και εξελίσσεται με ένα σερί μικροτέρων πλανών που στηρίζουν μια ουτοπική βέλτιστη κατάσταση. Οι σκέψεις αυτές δημιουργούν ένα γυάλινο θόλο που αποκλείει τον πραγματικό κόσμο και επιτρέπει μόνο τα θετικά προσκείμενα συμβάντα (και απόψεις) να περάσουν. Βέβαια αυτό μπορεί να γίνει και αντιστρόφως, να αρνείται κανείς δηλαδή μια αρνητική έκβαση, όσο ρεαλιστική και υπαρκτή μπορεί να είναι. Να κατασκευάζει ένα ψεύτικο κόσμο για να ζήσει, ανεπηρέαστος εντελώς από τα ερεθίσματα και τις επιταγές της πραγματικότητας. Και δεν είναι ιδιαίτερα σπάνιο ως φαινόμενο.

Μια ακόμη πλάνη, είναι αυτή της επιβεβαίωσης. Νάρκισσοι, άτομα ματαιόδοξα ή αβέβαια για την εικόνα τους, συνήθως υστερούντα σε κάποιους τομείς της ζωής τους, κατασκευάζουν πλασματικές εικόνες για τον εαυτό τους για να γευτούν μια αίσθηση υπεροχής από τους άλλους. Προσέχοντας αυστηρώς την εικόνα αυτή και συνεχώς αναπαράγοντάς την στους άλλους, ενίοτε καταφέρνουν να πείσουν και τους υπόλοιπους για την πλάνη τους, παρασέρνοντάς τους μέσα σε αυτήν. Το αποτέλεσμα είναι η εικόνα αυτή να δαιμονοποιείται, καθιστώντας την καθαίρεσή της πολύ δύσκολη, ειδικά εάν τροφοδοτείται συνεχώς από υποστηρικτές της. Δεν είναι απαραίτητο αυτή η εικόνα να έχει θετικό/ζηλευτό γόητρο, καθώς και αρνητικά/αποτρεπτικά προφίλ μπορούν να χαίρουν ομοίας συμπεριφοράς.

Απορρέουσα πλάνη από τις παραπάνω είναι αυτή που εδρεύει στις ανασφάλειές μας. Κατά την ένταξη ενός ατόμου σε κάποιο κοινωνικό σύνολο, η σύγκριση με τα υπόλοιπα μέλη είναι αναπόφευκτη. Τα κριτήρια μπορεί να είναι αδιάφορα, τα αποτελέσματα της συγκρίσεως όμως όχι. Το εκάστοτε άτομο συναντάει τη διαφορετικότητά του ως μειονέκτημα ή πλεονέκτημα, αναλόγως το κριτήριο. Η κριτική που του ασκείται προκαλεί ανασφάλειες στα γνωρίσματα που τον καθιστούν υποδεέστερο με αποτέλεσμα ή να μάχεται να την ανατρέψει, ή να την αποδέχεται άκριτα κάθε φορά που του ασκείται. Συνήθως γύρω από την ανασφάλεια βρίθουν πλάνες, κατά τις οποίες το άτομο θεωρεί πως είναι ανένταχτο, πως παραμεθοριοποιείται ή ακόμη και πως βρίσκεται στον αντίποδα της κοινωνικής ομάδας της οποίας είναι μέλος. Οι πλάνες αυτές, όσο αναληθείς και αν είναι, καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά και την ιδιοσυγκρασία του ατόμου ως προς την ομάδα, αλλά και στη λειτουργία του ως μέρος της.

Είναι προφανές ότι οι πλάνες μπορεί να προκαλούνται από την επαφή μας με τους άλλους, καλλιεργούνται μέσα μας εξ’ ολοκλήρου και ενίοτε ποτίζονται από τρίτους.

Δεν είναι απαραίτητη όμως η αποκοπή από τα κοινωνικά σύνολα προκειμένου να αναστηλωθεί η πραγματική μας εικόνα, η αίσθηση ασφάλειας και η καταπολέμηση των φόβων μας. Η λύση βρίσκεται στον πυρήνα αντίληψής μας, εκεί που με συνείδηση και ανεπηρέαστα αποκαταστούμε μια, ρεαλιστική και άνευ κολακειών ή απαισιοδοξιών, οπτική για το τι συμβαίνει σε εμάς και τους γύρω μας. Κρίνοντας τις καταστάσεις όπως είναι πραγματικά και αποκόπτοντας δαιμονοποιημένους χαρακτήρες και καταστάσεις.

Εξ’ άλλου, μην ξεχνάμε πως αν οι πλάνες καλλιεργούνται μέσα μας, κάπου εκεί βρίσκονται και οι ρίζες…

Επιτέλους...

Επιτέλους επέστρεψα.

Όντας απολύτως αναποφάσιστος για το εάν θα έπρεπε να επιστρέψω ή όχι σε ένα blog του οποίου τα κείμενα χάθηκαν στη σφαίρα του τελευταίου μου ταξιδιού.

Τα κατάφερα πάντως. Η αναζήτηση ενός "φυσιολογικού" τρόπου ζωής, κοινωνικά αποδεκτού από ένα ευρύ σύνολο βαθιά κοιμόμενων υπνοβατών, παίρνει χρόνο και αποσπά πολύ την προσοχή από τα ουσιώδη.

Από την αυγή της ανθρωπότητας, η κοινωνικές επαφές είχαν κανόνες, κάποιες προϋποθέσεις ένταξης στους κλειστούς κύκλους των. Η κοινωνικές ομάδες επιζητούν όμοιους στόχους με αυτές των μελών τους:

α. Την επιβίωση της ομάδος

β. Την αναπαραγωγή της

γ. Την υστεροφημία

δ. Την εξέλιξη της.

Για την επιβίωση της εκάστοτε κοινωνικής ομάδος, τα μέλη πρέπει να συνεισφέρουν στην ενδυνάμωσή της. Αν μιλάμε για προϊστορικές ομάδες, κάτι τέτοιο θα ήταν ο αριθμός των κυνηγών της, ενώ σε κάποια σύγχρονη την οικονομική της δύναμη. Όσο δυνατότερη μια κοινωνική ομάδα, τόσο πιθανότερη η επιβίωση της στις αντιξοότητες του χρόνου και των προκλήσεων που παρουσιάζονται.

Η αναπαραγωγή της ομάδας έγκειται κυρίως στην στρατολόγηση νέων ικανών μελών, τα οποία έχουν ως αποστολή την διατήρηση της κοινωνικής ομάδας, των αντιλήψεων, πιστεύω και παραδόσεων αυτής. Είτε κληρονομικά, είτε με τήρηση προϋποθέσεων, η εισαγωγή των νέων μελών στην ομάδα αποτελεί ιεροτελεστία μύησης και "προσαρμογής" αυτών στις πεποιθήσεις και λειτουργίες που αποτελούν υποχρέωση και χρέος τους ως προς τους παλαιότερους.

Σημαντικότατο κομμάτι για την προσέλκυση μελών στην ομάδα, αλλά και ως επίδειξη δύναμης στις υπόλοιπες, είναι αυτό της υστεροφημίας. Ονομαστά επιτεύγματα ή κατορθώματα μιας κοινωνικής ομάδας συμβάλλουν στην αίγλη και ισχύ της, κάτι που αποτρέπει άλλες ομάδες στο να συγκρουστούν μαζί της (ενισχύοντας τις πιθανότητες επιβίωσής της), ενώ παράλληλα αποτελεί κίνητρο για νέα μέλη στο να ενταχθούν στους κόλπους της, ως δέλεαρ δύναμης και προσωπικής φήμης για τα ίδια τα στελέχη της.

Τέλος, η εξέλιξη της εκάστοτε κοινωνικής ομάδας, αποσκοπεί στην δημιουργία συνθηκών που θα επιτρέψουν στις παραδόσεις και πιστεύω της ομάδας να συμβαδίσουν με το πνεύμα της εποχής. Ως πνεύμα της εποχής, βεβαίως, ορίζουμε την εξέλιξη και δυναμική ισορροπία των επικρατέστερων κοινωνικών ομάδων, και επιμέρους αλλά και μεταξύ τους. Από επιστημονικούς κύκλους έως πολιτικά συστήματα, από θρησκευτικές τάσεις έως οίκους μόδας, οι πιστοί ακόλουθοι δημιουργούν κενά και συγκρούσεις με άλλες ομάδες, ως εκ τούτου αναγκάζοντας τις υπόλοιπες ομάδες να εκτοπιστούν ή να τροποποιήσουν (σε όσο το δυνατόν μικρότερο βαθμό) τις αντιλήψεις τους προκειμένου να επιβιώσουν.

Ως μονάδα, δεν έχεις καμία αξία. Καμία λειτουργική τουλάχιστον.

Κατά την γνωριμία σου με κάποιο άτομο, η αναγνώριση γίνεται ως επί το πλείστον, βάση των κοινωνικών ομάδων των οποίων είσαι μέλος. Φυλετικά, πολιτικά, οικονομικά, θρησκευτικά, επαγγελματικά, στυλιστικά, αθλητικά, σκιαγραφούμε τον συνομιλητή συνθέτοντας το κοινωνικό του προφίλ και συγκρίνοντάς το με το δικό μας. Από πηγαία ανάγκη για κοινωνικοποίηση και εναρμόνηση με τους άλλους, θα εμμείνουμε στις κοινές ή παρεμφερείς ομάδες, απορρίπτοντας εν μέρει τις διαφορετικές, ή ακόμη θα αποπειραθούμε να στρατολογήσουμε το άτομο για να ενταχθεί στις δικές μας.

Συνήθως υποσυνείδητα/ασυνείδητα.

Τέλος, σημασία έχει και η ιεραρχική θέση που λαμβάνει ο καθένας στην εκάστοτε κοινωνική ομάδα. Πιθανότερη είναι η επισκίαση ενός μικρού μέλους μιας ομάδας από ένα ιεραρχικά ανώτερο κάποιας άλλης. Η υστεροφημία της ομάδος επίσης λαμβάνει χώρο πολλές φορές και στην ιεράρχηση των ομάδων μεταξύ τους. Η εξέλιξη της ομάδας αποτελεί επιχειρηματολογία και σύγκριση, ένα όπλο στρατολόγησης αν θέλετε, ενώ ο αριθμός των μελών ενισχύει τις πεποιθήσεις της.

Το αντικείμενο των πεποιθήσεων βέβαια, απ' ότι παρατηρήσατε σε όλο το παραπάνω κείμενο, είναι παντελώς αδιάφορο...